راهنمای کامل ارتودنسی و جراحی فک برای نتایج ماندگار
ارتودنسی یکی از رایجترین و مؤثرترین روشهای اصلاح ناهنجاریهای دندانی و فکی است. اما در برخی موارد، شدت مشکل فک یا موقعیت نادرست استخوانهای فکی به اندازهای است که ارتودنسی بهتنهایی کافی نیست و لازم است در کنار آن از جراحی فک (جراحی ارتوگناتیک) نیز استفاده شود. یکی از مهمترین پرسشهایی که بیماران پیش از شروع این مسیر دارند این است:
مدت زمان ارتودنسی قبل و بعد از جراحی فک چقدر طول میکشد؟
در این مقاله جامع، تمام نکاتی که باید درباره زمان ارتودنسی، مراحل روند درمان، دلایل تفاوت مدت زمان و عوامل موثر بر سرعت درمان بدانید را پوشش میدهیم.
برای دیدن تصاویر مراجعه کنندگان قبل و پس از جراحی فک می توانید به صفحه اینستاگرام دکتر فرشاد تیموری مراجعه کنید.
چرا ارتودنسی قبل و بعد از جراحی فک انجام میشود؟
در درمان ناهنجاریهای شدید فکی، تنها جابهجایی دندانها کافی نیست و لازم است استخوان فک نیز تغییر موقعیت پیدا کند. به همین دلیل معمولاً درمان استاندارد شامل ترکیب ارتودنسی و جراحی فک است؛ زیرا هر یک وظیفهای جداگانه اما مکمل برعهده دارند. ارتودنسی پیش از جراحی با هدف مرتبسازی دندانها انجام میشود تا موقعیت دندانها در بهترین حالت ممکن قرار گیرد. وقتی دندانها در زاویه یا جایگاه اشتباه قرار داشته باشند، جراح نمیتواند فک را در موقعیت دقیق و ایدهآل جابهجا کند. بنابراین ارتودنسی قبل از جراحی شرایط را برای یک عمل دقیق، ایمن و موفق فراهم میکند.
اما درمان به همینجا ختم نمیشود. پس از جراحی و اصلاح موقعیت استخوان فک، دندانها نیاز به ریزنظیم و هماهنگی نهایی دارند تا بهطور کامل روی هم قرار بگیرند و اکلوژن (نحوه جفت شدن دندانهای بالا و پایین) کاملاً اصلاح شود. ارتودنسی بعد از جراحی کمک میکند نتیجه عمل تثبیت شود، از برگشت دندانها جلوگیری شود و لبخند زیبایی بهدست آید. بدون این مرحله، ممکن است دندانها با وجود جراحی فک، هنوز هماهنگی لازم را نداشته باشند. در واقع میتوان گفت ارتودنسی و جراحی فک مانند دو بال یک درمان موفق هستند؛ یکی مشکل دندانی را اصلاح میکند و دیگری مشکل استخوانی را، و ترکیب این دو بهترین نتیجه ممکن را ایجاد میکند.
به همین دلیل درمان ترکیبی ارتودنسی + جراحی فک اجرا میشود و معمولاً شامل سه مرحله است:
ارتودنسی قبل از جراحی فک
جراحی فک
ارتودنسی بعد از جراحی برای فینیشینگ و هماهنگی دقیق دندانها
مدت زمان ارتودنسی قبل از جراحی فک
میانگین مدت زمان: ۱۲ تا ۱۸ ماه
ارتودنسی پیش از جراحی فک معمولاً بین یک تا یکونیم سال طول میکشد. این مرحله برای آمادهسازی دندانها انجام میشود.
چرا زمان آن طولانی است؟
در این مرحله ارتودنتیست باید:
دندانهای درهمریخته را مرتب کند
قوس دندانی را هماهنگ نماید
انحرافات دندانی را برطرف کند
دندانها را در موقعیت واقعی خود قرار دهد تا جراح بتواند فک را بهدرستی جابهجا کند
بهعبارت دیگر، هدف ارتودنسی قبل از جراحی این است که خطای دندانی اصلاح شود تا تنها ناهنجاری استخوانی باقی بماند و جراحی بتواند آن را کامل درمان کند.
آیا میتوان مدت زمان ارتودنسی قبل از جراحی را کوتاهتر کرد؟
بله، در برخی موارد:
استفاده از ارتودنسی دیمون
استفاده از ارتودنسی لینگوال یا سرامیکی با تکنیکهای سریع
همکاری خوب بیمار
میتواند مدت زمان را به ۶ تا ۱۰ ماه کاهش دهد.
اما کاهش بیش از حد زمان ممکن است باعث ناقص ماندن آمادهسازی قبل از جراحی شود.
مدت زمان ارتودنسی بعد از جراحی فک
میانگین مدت زمان: ۶ تا ۱۲ ماه
بعد از جراحی فک لازم است روند ارتودنسی ادامه پیدا کند. این مرحله معمولاً کوتاهتر از دوره قبل از جراحی است.
دلیل انجام ارتودنسی بعد از جراحی
پس از جابهجایی فکها:
ممکن است دندانها هنوز نیاز به تنظیمات دقیق نهایی داشته باشند.
باید اکلوژن (جفت شدن دندانها) اصلاح شود.
هرگونه فاصله یا ناهمخوانی کوچک اصلاح میشود.
آیا ارتودنسی بعد از جراحی ضروری است؟
بله.
بدون این مرحله:
دندانها بهدرستی روی هم قرار نمیگیرند.
احتمال برگشت درمان بیشتر میشود.
نتیجه درمان کامل و پایدار نخواهد بود.
مدت زمان کل ارتودنسی + جراحی فک چقدر است؟
در مجموع:
حدود ۱۸ تا ۳۰ ماه
این زمان شامل:
ارتودنسی قبل از جراحی: ۱۲ تا ۱۸ ماه
جراحی فک و دوره نقاهت: ۱ تا ۲ ماه
ارتودنسی بعد از جراحی: ۶ تا ۱۲ ماه
البته بسته به شرایط بیمار ممکن است کل درمان کوتاهتر یا طولانیتر شود.
چه عواملی مدت زمان ارتودنسی قبل و بعد از جراحی فک را تغییر میدهند؟
۱. شدت ناهنجاری فکی
هرچه شدت مشکل فک بیشتر باشد:
مدت زمان آمادهسازی قبل از جراحی بیشتر میشود.
۲. وضعیت دندانها
اگر دندانها بسیار کج و نامرتب باشند، نیاز به زمان بیشتری برای مرتبسازی است.
۳. سن بیمار
نوجوانان معمولاً سریعتر درمان میشوند.
بزرگسالان نیازمند زمان بیشتری هستند.
۴. نوع براکت ارتودنسی
براکتهای جدید مانند دیمون سرعت بیشتری دارند.
۵. مهارت ارتودنتیست و جراح فک
هماهنگی ارتودنتیست و جراح عامل مهمی در سرعت درمان است.
۶. همکاری بیمار
مراجعه منظم به ارتودنتیست
رعایت دستورالعملهای بهداشتی
عدم شکستن براکتها
میتواند روند درمان را بهطور چشمگیری سریعتر کند.
آیا درمان ارتودنسی بدون جراحی فک ممکن است؟
بله، اما فقط در مواردی که:
ناهنجاری فکی خفیف تا متوسط باشد
بیمار در سن رشد قرار داشته باشد
ظاهر صورت نیاز به تغییر اساسی نداشته باشد
اگر ناهنجاری شدید باشد، ارتودنسی بهتنهایی باعث:
جابهجایی مصنوعی دندانها
بدتر شدن ظاهر چهره
برگشت درمان
میشود.
مراحل انجام ارتودنسی و جراحی فک
فرآیند درمان ترکیبی ارتودنسی و جراحی فک معمولاً حدود ۲ تا ۳ سال طول میکشد و شامل چند مرحله اصلی است. هر مرحله نقش متفاوتی در اصلاح مشکل دارد و کنار هم یک نتیجهی پایدار و زیبا ایجاد میکنند. در ادامه تمام مراحل این درمان را بهصورت کاملاً توضیح داده شده بیان میکنیم.
۱. مشاوره اولیه، معاینه و تشخیص دقیق
نخستین مرحله، مراجعه به متخصص ارتودنسی برای بررسی اولیه است. در این جلسه:
وضعیت فک بالا و پایین ارزیابی میشود.
میزان جلو یا عقب بودن فکها مشخص میشود.
نوع ناهنجاری (اسکلتی، دندانی یا ترکیبی) تشخیص داده میشود.
عکسهای رادیولوژی مانند پانورامیک (OPG) و سفالومتری تجویز میشود.
در بسیاری از موارد از بیمار اسکن سهبعدی CBCT گرفته میشود.
پس از بررسی تصاویر، ارتودنتیست مشخص میکند آیا بیمار تنها با ارتودنسی درمان میشود یا نیاز به ارتودنسی + جراحی فک دارد. این مرحله پایه و اساس تمام برنامه درمان است.
۲. شروع ارتودنسی و مرتبسازی دندانها
پس از تأیید نیاز به جراحی فک، درمان ارتودنسی آغاز میشود. در این مرحله براکتها روی دندانها نصب میشوند. هدف ارتودنسی در این دوره:
مرتب کردن دندانهای کج و نامنظم
ایجاد قوس دندانی استاندارد
برطرف کردن چرخشهای دندانی
قرار دادن دندانها در «محل واقعی» خود
نکته مهم:
در این مرحله ارتودنتیست جبرانهای دندانی را حذف میکند. یعنی دندانهایی که سالها برای جبران ناهنجاری فکی به جلو یا عقب رفتهاند، به جای اصلی خود بازگردانده میشوند تا تنها مشکل اسکلتی باقی بماند و جراح بتواند آن را دقیق اصلاح کند.
این مرحله معمولاً ۱۲ تا ۱۸ ماه طول میکشد.
۳. آمادهسازی برای جراحی فک
پس از اینکه دندانها مرتب شدند و فکها برای جراحی آماده شدند، یک جلسه مخصوص ارزیابی نهایی انجام میشود. در این مرحله:
عکسهای جدید گرفته میشود
مدلهای دندانی تهیه میشود (دیجیتال یا گچی)
برنامهریزی دقیق جراحی انجام میشود
ارتودنتیست و جراح فک جلسه مشاوره مشترک ترتیب میدهند
جراح با توجه به اطلاعات ارتودنتیست مشخص میکند:
فک بالا چقدر باید جلو یا عقب رود
فک پایین چطور باید اصلاح شود
آیا نیاز به جراحی یک فک یا هر دو فک است
آیا چانه نیز نیاز به جراحی دارد یا خیر
گاهی برای آمادهسازی قبل از جراحی، ارتودنتیست نیاز دارد کشهای خاص یا سیمهای سفتتر روی دندانها قرار دهد تا فکها در موقعیت مشخص تثبیت شوند.
۴. انجام جراحی فک
جراحی فک یا جراحی ارتوگناتیک در بیمارستان انجام میشود و بسته به نوع ناهنجاری، یک فک یا دو فک تحت عمل قرار میگیرد. این جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی و طی ۲ تا ۴ ساعت انجام میشود.
در جراحی:
استخوان فک بریده (استئوتومی) و به موقعیت صحیح منتقل میشود
با پیچ و پلاکهای تیتانیومی ثابت نگه داشته میشود
لثه بخیه میشود
بیمار معمولاً:
۱ تا ۲ شب در بیمارستان میماند
با تورم و کبودی مواجه میشود
طی ۲ تا ۳ هفته بهبود نسبی پیدا میکند
رژیم غذایی نرم و مایع تا چند هفته ادامه دارد.
۵. دوره نقاهت و تثبیت موقعیت فک
پس از جراحی، بیمار نباید فک را تحت فشار قرار دهد. نکات این دوره شامل:
استفاده از کمپرس سرد در ۴۸ ساعت اول
مصرف داروهای مسکن و آنتیبیوتیک
رعایت بهداشت دهان با دهانشویه
تغذیه نرم تا ۶ هفته
در این مدت، جراح مرتب بیمار را ویزیت میکند تا از تثبیت موقعیت استخوان اطمینان حاصل شود. بعد از ۴ تا ۶ هفته، فک فرم نهایی خود را میگیرد و بیمار آماده ادامه ارتودنسی است.
۶. ارتودنسی تکمیلی (بعد از جراحی)
پس از جراحی، مرحله مهم «فینیشینگ» آغاز میشود. این مرحله معمولاً ۶ تا ۱۲ ماه طول میکشد و هدف آن:
تنظیم دقیق اکلوژن
بستن فضاهای کوچک
هماهنگی کامل دندانهای بالا و پایین
اصلاح تماسهای نقطهای
تثبیت نتیجه جراحی
ارتودنتیست ممکن است از:
کشهای بینفکی
سیمهای ظریف
حرکات جزئی دندانی
استفاده کند.
این مرحله تضمین میکند که نتیجه جراحی پایدار، دقیق و زیباشناختی باشد.
۷. پایان ارتودنسی و استفاده از ریتینر
بعد از اتمام تمام تنظیمات، براکتها برداشته میشوند. اما درمان به همینجا ختم نمیشود!
برای جلوگیری از بازگشت دندانها لازم است از ریتینر (نگهدارنده) استفاده شود.
ریتینرها به دو نوع هستند:
ثابت (سیم نازک پشت دندانهای جلو)
متحرک (پلاک شفاف یا هولی)
مدت زمان استفاده معمولاً:
تماموقت: ۳ تا ۶ ماه
شبها: ۱ تا ۳ سال
در بعضی موارد مادامالعمر توصیه میشود
ریتینر تضمین میکند نتیجه زیبای لبخند دائمی باقی بماند.
آیا ممکن است ارتودنسی قبل از جراحی حذف شود؟
بله، برخی تکنیکهای جدید مانند «جراحی فک قبل از ارتودنسی» وجود دارد، اما:
فقط برای تعداد محدودی از بیماران مناسب است.
نیاز به مهارت بالا دارد.
هنوز روش استاندارد جهانی نیست.
مزایای ارتودنسی + جراحی فک
بهبود کامل و قطعی ناهنجاری فک
اصلاح ظاهر صورت و پروفایل
بهبود تنفس
افزایش زیبایی لبخند
اصلاح کامل اکلوژن
بالا رفتن اعتماد بهنفس
آیا جراحی فک درد دارد؟
با وجود اینکه جراحی سنگینی محسوب میشود، اما:
هنگام جراحی بیمار بیهوش است،
بعد از عمل، درد با دارو کنترل میشود،
بیشتر بیماران درد را خفیف تا متوسط توصیف میکنند.
هزینه ارتودنسی و جراحی فک چقدر است؟
قیمت درمان ترکیبی بسته به:
شدت ناهنجاری
نوع براکت
مرکز درمانی
تجربه جراح و ارتودنتیست
نیاز به جراحی یک فک یا دو فک
متفاوت است. معمولاً هزینه جراحی فک بیشتر از ارتودنسی است.
جمعبندی: مدت زمان ارتودنسی قبل و بعد از جراحی فک
ارتودنسی قبل از جراحی: ۱۲ تا ۱۸ ماه
ارتودنسی بعد از جراحی: ۶ تا ۱۲ ماه
مدت زمان کل درمان: ۱۸ تا ۳۰ ماه
البته این زمانها به عوامل مختلفی مثل سن، شدت ناهنجاری، نوع براکت و همکاری بیمار بستگی دارد. درمان ترکیبی ارتودنسی و جراحی فک یکی از مؤثرترین روشها برای اصلاح ناهنجاریهای شدید فکی و دستیابی به لبخندی زیبا و عملکرد دهانی عالی است.
بهترین تصمیم در درمان ترکیبی ارتودنسی و جراحی فک زمانی گرفته میشود که وضعیت دندانها، لثه، استخوان فک و سلامت عمومی بیمار بهطور کامل ارزیابی شود. مشاوره تخصصی با دکتر فرشاد تیموری، متخصص جراحی فک و زیبایی صورت کمک میکند مناسبترین مسیر درمانی انتخاب شود؛ مسیری که علاوه بر ایجاد لبخندی زیبا و هماهنگ، عملکرد صحیح فک، راحتی بیشتر و نتیجهای ماندگار را در طولانیمدت برای شما تضمین میکند.
